Tijd om het land uit te gaan 

We verlaten Stung Treng zoals we er zijn aangekomen. Bepakt en bezakt nemen we voor de laatste nacht onze intrek in het Apsara hotel. De volgende ochtend vertrekken we in een volgepropt minibusje naar Sen Monorom om Biju, Sophea en hun dochter Sobita te bezoeken. Ze beschikken over een extra slaapkamer en we blijven een aantal dagen bij hen logeren.

Vervolgens gaan we naar Phnom Penh om daar bij de Indische ambassade visa aan te vragen voor India. De online ingevulde vragenlijst en zelf gemaakte 5cm x 5cm grote pasfoto’s worden netjes afgedrukt in een printshop en de ambtenaar op de ambassade neemt er genoegen mee. Het paspoort kunnen we na 5 werkdagen weer ophalen. 
Geen kans dat we in Phnom Penh blijven rondhangen. Die stad hebben we inmiddels wel vaak genoeg gezien.

In al de tijd dat we in Cambodja zijn hebben we de kust niet bezocht dus dit is een mooie gelegenheid.

We kiezen voor 5 dagen Kampot. Het verschil met Stung Treng is enorm. Het stadje is kleiner maar herbergt een veelvoud aan expats (700), jonge rugzaktoeristen en oudere westerse mannen van het overjarige hippiesoort. De zware geur van weed stijgt op uit de vele bars en cafés. Zijn er ook nog Cambodjanen? Ja, een paar.

We slapen in een klein hotel waar ’s avonds op de open bovenverdieping livemuziek wordt gemaakt in de bar. Het is heel ‘relaxed’ om weer eens rond te hangen in een muziekzaaltje wat stijf staat van de damp, te luisteren naar mensen die meer of minder begaafd muziek maken en een borrel te drinken. Nee dank, aan de weed waagt Martin zich niet maar een beetje aan de bar hangen en kletsen gaat hem nog goed af.

We voelen ons ontheemd en dakloos. Cultuurshock in Cambodja. Wat een enorm verschil met het afgelegen Stung Treng waar de expats niet willen wonen en de doorsnee Azië toerist geen vertier kan vinden. Kampot biedt het allemaal. Wij zijn blij dat we in Stung Treng gewoond hebben. Al is de temperatuur in Kampot door de nabijgelegen Thaise golf en wat bergjes een stuk aangenamer. Een Belgische bakker levert heerlijk bruin brood, de winkel edammer kaas en we schaffen ons een waterkokertje aan. Alle dagen buitenshuis ontbijten, koffie drinken, lunchen, dineren etc. kan ons budget niet trekken en daarnaast is het lekker om ons eigen ontbijt en picknickmandje te kunnen maken. De tafeltjes bij de pagodes bieden een ideale rustige picknickplek.

Gelukkig kunnen we voor 4 dagen een brommertje huren en trekken we het achterland in. Het is duidelijk dat de Kampot provincie over meer vruchtbare grond beschikt dan Stung Treng. Goed om de vele irrigatiekanalen (aangelegd door Chinezen) te zien. De boerderijen zijn relatief welvarend en de oogsten divers.

Mooi zijn de zoutpannen. Van een afstand lijken het gewone rijstvelden maar dat zal hier zeker niet willen groeien. 



De mensen die hier wonen en het zout winnen vallen weer wel in de categorie diepe armoede.

Gisteren zijn we weer in Phnom Penh aangekomen en hebben we onze paspoorten bij de Indische ambassade opgehaald. Nu nog een visum voor Vietnam regelen en dan is het inpakken en wegwezen.

Het is de hoogste tijd om Cambodja te verlaten. We voelen er ons als toerist niet thuis.

Tot ziens

Afscheid

De winter is voorbij en de ventilator blaast warme lucht ter verkoeling. Van de een op de andere dag is het zomer. 

Een soort lente volgt in juni wanneer de regenval er voor zorgt dat het landschap ontploft. We gaan het deze keer niet meebeleven. Voor nu is het gewoon bloedheet. 40° C. 

Wil het al een beetje lente worden in Nederland? We wensen het u van harte toe.

Wij zijn bezig met inpakken. Wat nemen we mee op reis? Wat willen we naar Nederland sturen? Wat kunnen we hier weggeven? En wat kan gewoon bij het vuilnis? Het is opmerkelijk wat we verzamelen in 1½ jaar zonder dat we ons dit bewust zijn. Natuurlijk hebben we keukenspulletjes en eetgerei aangeschaft. Maar hoe komen we aan meer kleren dan we meegenomen hebben? 3 paraplu’s terwijl het helemaal nooit regent. Dat opschrijfboekje van VSO met al onze aantekeningen? Khmer woordjes, opmerkelijke uitspraken tijdens vergaderingen, namenlijstjes van studenten. Doen we er nog wat mee? Zullen we dat maar gewoon weggooien?

De dagboekjes die we van Annemiek hebben gekregen? De laatste aantekening is meer dan een jaar oud. Meenemen in de rugzak of naar huis sturen? Ja, inpakken en het huis ontruimen.

Het is een week van afscheid en gedag zeggen. Een gezamenlijk afscheidsfeest met Marissa en Rolly, voor wie het VSO contract ook afloopt, is een optie. Martin heeft niet veel zin in zo’n feest. Een grote groep mensen bij elkaar is makkelijk maar in de praktijk praat je dan niet of nauwelijks met elkaar. Nee, we geven er de voorkeur aan om in verschillende een op een situaties afscheid te nemen van de mensen waar we daadwerkelijk een soort band mee hebben opgebouwd.

Internationale vrouwendag is voor het ziekenhuis aanleiding om een feest te organiseren. Podium voor een bandje en gedekte tafels voor een ieder. Wij zijn zoals altijd te vroeg. 18.00 aanvangstijd. Wanneer we om 18.30 uur arriveren is het terrein nog angstwekkend leeg. Dachten we dat we iets geleerd hadden over op tijd komen. Nee dus.

Het ontvangstcomité wil ons aan een van de eerste tafels hebben. Prominente Barang. Wij kiezen liever voor een tafeltje op de tweede rij aangezien we met de verloskundigen aan een tafel willen zitten en die zijn niet zo geneigd om eerste rang te gaan zitten.

Wanneer de verloskundigen aanschuiven en er een gevulde tafel is betekent dit dat het eten wordt opgediend. De zak met ijsklonten voor in het bier volgt en dan kan er gegeten en geproost worden. Het voordeel van grote klonten ijs in het bier is tweeledig. Koud bier en meer volume. Een wijze van bier drinken die we misschien in Nederland kunnen introduceren? Bier met een rietje? Niets mee mis. De mobieltjes flitsen foto’s en selfies maar in dit geval heeft Martin ook zijn fototoestel meegenomen en allen poseren gewillig.

De band speelt voor ons inmiddels bekende deunen en zelfs Martin is bereid om in de ronde dans mee te schuiven. Ritmisch laat staan gracieus zal het nooit worden maar de voorzitter van de provincieraad is in ieder geval zeer tevreden dat we mee doen. Duimen omhoog.

Inmiddels vloeit de drank rijkelijk en de stemming is vrolijk. Grappig om te zien dat de tafel met de gouverneur, voorzitter en andere gezagdragers zich niet alleen onderscheid door de houten tafel en stoelen maar ook door de drank. Wanneer Martin door de provincievoorzitter meegesleurd wordt om de gouverneur een handje te geven blijkt deze met whisky te proosten. Ondanks dat ze ook de keuze heeft uit wijn vult zijn vrouw haar glas ook uit de whiskyfles voor de toost. Martins biertje steekt er wat magertjes bij af. Proost.

Naast het eten, drinken en dansen is er ook ruimte voor een loterij en speeches. Opeens is ook Ans aan de beurt. De verloskundigen maken ons dit duidelijk want de oproep van de voorzitter hadden we natuurlijk niet verstaan.
Ans wordt in het zonnetje gezet. De verloskundigen zijn met de pet rondgegaan en hebben een zijden sjaal voor haar bij ‘Mekong Blue’ gekocht.

Ans spreekt haar dankwoord wat vertaald wordt door de jonge nieuwe gynaecoloog en begeleidt door instemmende hoofdknikken van de alom aanwezige voorzitter.

We hebben nog precies voldoende klompjes over voor de verloskundigen. De ervaring heeft ons geleerd dat de ontvanger van zo’n sleutelhanger daar zeer gelukkig mee is. Echte Hollandse klompjes. Al met al een mooi afscheidsfeest bij het ziekenhuis.

We praten met Theara van Xplore Asia over Ratana, die we willen ondersteunen in zijn vervolgopleiding. Ratana woont in Preah Rumkel en is degene die ons een aantal malen begeleidt heeft op ons bezoek naar de Mekongwatervallen en de dolfijnenpoel. Hij is 13 jaar oud en zijn familie (vader, moeder en 9 broertjes en zusjes) leeft van een restaurantje bij de dolfijnenpoel en het vervoeren van toeristen richting waterval, dolfijnen, verdronken bos en Stung Treng.
Ratana spreekt geen woord Engels maar kan een prima gids worden. Hij is innemend vriendelijk en lijkt oprecht plezier te hebben in het begeleiden van toeristen. Wanneer we naar de toekomst mogelijkheden van deze familie kijken in Preah Rumkel zijn we niet erg optimistisch. Een ieder is er van overtuigd dat dit gebied een Eco-toeristische attractie gaat worden. Of de plaatselijke bevolking daarvan kan profiteren is zeer twijfelachtig.

Theara heeft het idee geopperd Ratana naar Stung Treng te halen om hem de mogelijkheid te bieden naar de middelbare school te gaan en Engelse lessen te volgen. Iets wat in zijn dorpje onmogelijk is. Ratana kan bij hem in Stung Treng komen wonen, naar school gaan, Engels leren en daarnaast meehelpen op het kantoor van Xplore Asia. Mogelijkerwijs kan hij dan in de toekomst een gewaardeerde medewerker worden.

Wij hebben aangegeven dat we zo’n $10- $12 per maand kunnen bijdragen aan schoolgeld, potloodjes, schriften en Engelse lessen. Het is belangrijk dat deze bijdrage (geen vetpot) ook voor de ouders van Ratana duidelijk is en het merendeel van de kost en inwoning voor Theara’s rekening blijft. Maar het feit dat we bereid zijn Ratana te helpen is met name voor zijn moeder een belangrijk teken van vertrouwen.

En Ratana zelf??? Moeilijk voor zo’n jochie. Ratana geeft aan wel verder te willen leren maar heeft weinig te zeggen. Het voorstel overdonderd hem. Duidelijk is dat het voor hem eenzaam en moeilijk is om te verhuizen naar de grote stad Stung Treng. Wij hebben in ons gesprek met Theara deze week benadrukt dat Ratana de mogelijkheid moet hebben om terug naar huis te gaan wanneer het hem te veel wordt. Is het verstandig wat we doen? Bieden we hem een kans zich te ontplooien of duwen we hem in de ellende? Wij denken dat het de moeite waard is om hem het te laten proberen. Voorlopig is het een goed joch. Laten we hopen dat hij het gaat redden in een snel veranderend Cambodja.

Afscheid op het RTC gaat gepaard met het geven van een hechttraining aan een aantal docenten verloskunde. Navy, die haar Engels geleerd heeft bij YWAM (youth with a mission), kan tolken. Tot onze verrassing worden we door Sophany en Navy voor de avond uitgenodigd om met hen te gaan eten. Het restaurant blijkt vlak bij ons huis aan de Sekong rivier te liggen. We zijn er talloze malen langs gereden maar dit is de eerste keer dat we er eten. Het smaakt prima. Het aller leukste is het feit dat we er samen met de oudere verloskundigen van het RTC zitten.
We voelen ons gewaardeerd en geaccepteerd. Lekker.

Mooi vinden we ook het verzoek van Polen en Pani om een groepsportret te maken voor hun restaurant. Ze hebben geen laptop of PC dus de foto die we door een toerist laten maken zullen ze bij de plaatselijke printshop laten afdrukken. Het zal ons benieuwen of we in zo’n mooi kitscherig lijstje aan de muur komen te hangen. We gaan voordat we vertrekken nog zeker bij hen eten dus wie weet?

Vrijdagavond eten we met Thol en zijn hoog zwangere vrouw. We komen een kwartier te laat en dus te vroeg op de afspraak. Het personeel in het restaurant weet zich geen raad met deze twee buitenlanders. Giechelen en lachen naar andere gasten en zelfs het bestellen van twee biertjes lukt ons niet. Gelukkig arriveert Thol snel en daarmee is het raadsel van de twee verdwaalde barang opgelost.

Dinsdagavond belde Thol dat ze naar het ziekenhuis gaan omdat mogelijk de weeën zijn begonnen. Loos alarm. Het zou wel leuk zijn wanneer zij de komende dagen nog bevalt. Ze willen graag dat Ans aanwezig is bij de bevalling en indien nodig helpt dan wel de eventuele hechtingen voor haar rekening neemt. Wat ons betreft bevalt ze dit weekeinde. Dan hebben we drie bevallingen van VSO assistenten achter de rug.

Op zaterdag nemen we afscheid van Chantra en kletsen over zijn toekomstplannen. We kunnen een blog schrijven over zijn levensfilosofie maar dat gaan we niet doen. Wel kunnen we stellen dat we in hem een goed (Boeddhistisch) mens hebben getroffen.

’s Avonds eten we pasta met Joyce. Over haar kunnen we meerdere blogs schrijven maar ook in dit geval kunnen we volstaan met de constatering een goed (Christelijk) mens te hebben ontmoet.

Al met al hebben we een mooie week. We realiseren ons dat we een bijzondere tijd afsluiten en de ontmoetingen met verschillende mensen en hun wereldbeelden doen ons deugd.

Vanavond gaan we met Beata, Marissa en Rolly nog eenmaal langs onze rivier zitten en daarna gezamenlijk wat eten. Dan zullen onze wegen zich splitsen en kijken we met dankbaarheid terug op deze VSO collega’s. Dinsdag komt Kosal terug uit Phnom Penh en ronden we de zaak af met onze huisbaas waarna we met Kosal en Vichary nog uit eten gaan. 

We vertrekken vervolgens naar Sen Monorom om daar Sophea, Biju en hun inmiddels bijna 1 jaar oude dochter Sobita te bezoeken. Daarna richting Phnom Penh om visa te regelen (Vietnam, India). Tot slot van ons verblijf in Cambodja willen we de kust bekijken. Tropische stranden en een duik in zee hebben we hier nog niet ervaren.
Begin juli zullen we weer in Nederland arriveren. Net op tijd om bij Mark de finale van het op voorhand teleurstellende EK te bekijken. De makkelijke voorspelling is dat we geen Europees kampioen zullen worden dit jaar J Een even gemakkelijke voorspelling is dat we blij zullen zijn met de omhelzingen van Ria J

Vanaf nu zullen we u hap snap op de hoogte houden vanuit verschillende plekken waar we WiFi hebben. 

Geen reisverslag maar meer een Ansichtkaart.

Dit is onze laatste wekelijkse blog als VSO-ers vanuit Stung Treng. Dank voor het lezen.

Groetjes van uit Stung Treng, Cambodja.

Tot ziens

Klaar

De laatste bonnetjes en presentielijsten zijn met de bus naar Phnom Penh. Dat was het dan.
Ans haar VSO Cambodja plaatsing is afgerond.

Een ieder die nu een fraai afrondend weblog verwacht kan stoppen met lezen. Aan de alles omvattende samenvatting, laat staan conclusie, zijn we nog niet toe. Hoe was het? Ja, mooi, boeiend, een wereld van verschil, interessant, een verrijking en bla bla bla, enz. enz. …… Geen idee waar te beginnen.

73 blogs geschreven. Vanaf de eerste poging op 1 september 2014 tot en met dit blog op 6 maart 2016. (Tante Lyda, van harte gefeliciteerd.) We zullen nog wel wat doorschrijven en leuteren maar zodra we ons huis in Stung Treng over 10 dagen verlaten zijn we gewoon vakantie vierende toeristen. Ons visum verloopt op 14 april en dan zullen we Cambodja verlaten om in eerste instantie Vietnam te gaan bezoeken. 

Voor nu hebben we vrij en maken we afscheidsrondjes en kijken we naar hoe Stung Treng in 1½ jaar tijd veranderd is. De groei is onmiskenbaar. De huizen schieten als paddenstoelen de grond uit. Niet zo vreemd want bouwen gaat hier heel wat sneller dan in Nederland. Geen bouwvoorschriften die gevolgd hoeven te worden en als er al gemetseld wordt is het enkel steens. In de directe omgeving zijn de contouren voor nieuwe wijken en straten duidelijk herkenbaar.

Op een gegeven moment zien we een stuk helder groen. Rijst. Een tweede rijstoogst in Stung Treng?
Mooi, want dat betekent irrigatie en vooruitgang. Wanneer we dichterbij komen zien we een waterreservoir, een kanaaltje en sluisjes richting de Mekong. Een bijna Hollands aandoende infrastructuur voor het rondpompen van water. Het is niet veel water en een klein rijstveldje maar het is een goed begin. Naast een tweede rijstoogst is er zelfs een extra inkomensbron gecreëerd door in het waterreservoir lotus te laten groeien.
Een bemoedigend beeld.

Een ander teken van toenemende welvaart zijn de pagodes. Bij bijna alle Wats zijn er bouwactiviteiten. Het geld hiervoor komt uit de gemeenschap want de monniken hebben zelf geen inkomsten. Het gebouw met klaslokalen bij ons eigen Wat is klaar. 

De kunstschilder in een ander Wat vordert langzaam maar gestaag. We gaan volgende week zeker nog kijken bij de Wat in Thala om te zien hoe ver de beeldhouwer daar met zijn beelden is gevorderd.

Ons eigen stukje Stung Treng hardhout is inmiddels door een plaatselijke houtsnijder voltooid. Met name Martin wil graag zo’n donker rood getint beeldje mee naar huis nemen. Het is misschien geen kunststuk maar het gaat hem om het sentiment van het prachtige Cambodjaanse hout wat we overal om ons heen zien. Het idee wat we in ons hoofd hadden hebben we maar gedeeltelijk aan de houtsnijder weten duidelijk te maken. Okay, het is geen Boeddha maar het lijkt niet op het kunstwerk wat we in ons hoofd hebben.

Het gevolg is dat we besluiten af te reizen naar Siem Reap. Twee dagen minivan, twee overnachtingen maar dan heb je ook wat zullen we maar denken. J

We zijn niet in Siem Reap om de Angkor tempels gedag te zeggen maar om het atelier van de Cambodjaanse kunstenaar Theam te bezoeken. 

In Phnom Penh hebben we een aantal van zijn schilderijen en beelden gezien en we willen iets van zijn werk als souvenir meenemen naar Nederland. Martin is het met Maja in januari niet gelukt om Theam’s huis te vinden dus nu hebben we de route via Google Maps in onze tablet gezet. We besluiten geen tuk-tuk te nemen maar te wandelen. We ervaren nu een deel van
Siem Reap wat niet toeristisch is. Geen hotels, geen asfalt maar onverharde stoffige straten met gewone Cambodjanen. 

We wisten niet dat dit nog mogelijk is in het luxueuze toeristenoord Siem Reap. We wandelen ruim een uur en ‘Theam’s House’ blijkt een oase van smaakvolle rust. Het is niet toegestaan om foto’s te nemen dus wat ons betreft een aanrader voor een ieder die ooit de Angkor tempels wil gaan bezoeken. J Jammer Maja, je had dit prachtig gevonden.

Zijn portretschilderijen zijn indrukwekkend. De grote afbeeldingen van Cambodjanen en monniken zijn in lak op houten panelen geschilderd. Kosten $1450,= per stuk en ze lijken niet eenvoudig naar Nederland te verschepen.
Duidelijk een geval van jammer. Te groot, te zwaar en al met al buiten ons budget. Wel erg mooi. 

Zijn thematische werk over de Khmer Rouge periode hangt in een aparte zaal en is hartverscheurend triest. De desolate droefheid spat van de portretten en houtsnijwerken. Niet iets om in de huiskamer te hebben. Wel vinden we een klein paneeltje 25 x 25 cm met daarop een Bayon ‘Angkorsmile’. Een goede zaak, want betaalbaar èn de Angkorglimlach. Makkelijk, die is voor ons.

Naast schilder is Theam ook beeldend kunstenaar. Zijn dierfiguren; olifanten, vissen en vogels zijn fraai gestileerd maar zeggen ons niet zo veel. Zijn Boeddha’s en monnik figuren vinden we wel erg mooi. De mediterende monnik die ons het meest aanspreekt blijkt echter niet in de door ons gewenste kleur nog maat aanwezig te zijn. Het aanwezige beeld vinden we te groot en een kleinere Boeddha willen we niet. Een telefoontje naar de galerie in Phnom Penh leert ons dat ze daar wel de kleinere monnik hebben. En ja, die kunnen we reserveren. Lekker, komen we speciaal naar Siem Reap om vervolgens toch in Phnom Penh het gewenste houtsnijwerk te moeten kopen. Daarnaast onhandig want dan kunnen we het niet in de doos stoppen die we in Stung Treng gereed maken voor verzending naar Nederland. Bah. Een andere medewerkster is zo slim om te informeren of de mediterende monnik in een galerie in Siem Reap aanwezig is. Gelukkig blijkt dat het geval. Buit. We hebben onze gewenste Cambodja souvenirs en tevreden verlaten we het atelier.

Op de terugweg wandelen we langs het nabij gelegen Wat Thmei. Deze heeft een duidelijk Khmer Rouge verleden. Op het terrein staan grote panelen met foto’s uit de jaren 70 van de vorige eeuw en een gedenkteken zoals we die kennen van de ‘Killig Fields’ bij Phnom Penh.

Na de smartelijke schilderijen nu opnieuw een stapel schedels. Ja, Cambodja en Pol Pot. 

Nog levende geschiedenis.

Wij zijn klaar met ons VSO werk in Cambodja.   Zijn wij klaar met Cambodja?    Nee, nog niet helemaal. 

Cambodja zelf is nog helemaal niet klaar.

  

Li Hai